Urząd Gminy Czyże

17-207 Czyże
tel. 85 681-35-17
fax. 85 681-35-17
www.czyze.cp.pl
e-mail: gmina@czyze.cp.pl

Miejscowości należące do gminy Czyże:

Bujakowszczyzna, Buryckie, Czerniczniki, Czyże, Hołubowe Ługi, Hrabniak, Hukowicze, Kamień, Klebańszczyzna, Klejniki, Klim, Kojły, Koniec, Kuraszewo, Lady, Leniewo, Leszczyny, Łuszcze, Maksymowszczyzna, Międzyłuże, Morze, Na Seredniej, Na Siedziaszczym, Na Wypuście, Na Zadnim Hrudzie, Nad Kuraszewską Drogą, Osówka, Pod Osówką, Podborzyca, Podpniska, Podrzeczany, Podwieżanka, Przy Kamienickiej Drodze, Przy Klejnickiej Drodze, Przy Kojłowskiej Drodze, Przy Korniańskiej Drodze, Rakowicze, Sapowo, Szostakowo, Śliwowo, Tinkowszczyzna, W Naddatku pod Osówką, Wieżanka, Wólka, Wyżar, Zagać, Zbucz.

Charakterystyka gminy:

Gmina usytuowana jest w zachodniej części powiatu hajnowskiego na obrzeżach Puszczy Białowieskiej. Jest to obszar typowo rolniczy. Użytki rolne zajmują aż 78% jej powierzchni, kompleksów leśnych jest natomiast stosunkowo niewiele (8%). Gmina leży w rejonie o bardzo ograniczonych zasobach wodnych. Zaopatrzenie ludności w dobrą wodę pitną odbywa się na bazie ujęć wód podziemnych.

Dane statystyczne (2004)

Historia:

Tereny te posiadają ciekawą historię sięgającą epoki średniowiecza. Początkowo Ziemia Czyżewska należała do majątku królewskiego z siedzibą w Bielsku Podlaskim. Dzisiejsi mieszkańcy regionu są potomkami osadników przybyłych z ziem ruskich w XV i XVI wieku. Współcześnie ludność zamieszkała w regionie nadal posługuje się gwarą, która jest mieszanką języków białoruskiego i ukraińskiego. Większość mieszkańców jest wyznania prawosławnego. Większość miejscowości regionu, w tym Czyże były zamieszkałe w XVI wieku przez bartników, osoczników i strzelców Puszczy Białowieskiej. Pierwsze wzmianki o wsi Czyże pochodzą z 1529 roku, a według informacji z 1560 roku była ona osadzona na 62 włókach. Mieszkańcy regionu należeli do ludności służebnej, która zajmowała się ochroną lasu i udziałem w polowaniach. W cerkiewnym archiwum znajdował się do momentu pożaru cerkwi oryginalny dokument o dostarczaniu z Czyż w 1792 roku 20 strzelców do Komisji Wojskowej, zgodnie z dekretem króla Jana III z 1680r

Gospodarka

Gmina Czyże jest gminą o typowo rolniczym charakterze, które może się rozwijać dzięki glebom wysokiej klasy bonitacyjnej. Dogodna lokalizacja stwarza również warunki do rozwoju rolnictwa ekologicznego. W regionie funkcjonuje 277 podmiotów gospodarczych, 8 z nich należy do sektora publicznego, a 269 znajduje się w rękach prywatnych. Władze gminy wiążą przyszłość regionu z rozwojem rolnictwa, rozbudową infrastruktury technicznej oraz wykorzystaniem walorów przyrodniczych i kulturowych do rozwoju sektora turystyki i agroturystyki.

Kultura, oświata, sport

Na terenie gminy działają zespoły amatorskiego ruchu artystycznego. Największym dorobkiem może się pochwalić zespół "Czyżowianie" z Czyż, ale równie prężnie działają "Niezapominajki" z Kuraszewa i "Zbuczanki" ze Zbucza.

W regionie odbywa się kilka imprez kulturalnych i sportowych, takich jak:

• Święto Kultury Białoruskiej - I połowa lipca

• Jesienne Spotkanie z Folklorem - październik

• Gminny Turniej Szkół - 1 czerwca

Gminny Ośrodek Kultury w Czyżach

Czyże 106

tel. 85 681 35 31

Walory turystyczne

Do odwiedzin zachęca czyste, nieskażone środowisko, niski poziom hałasu. Jej przyszłość należy wiązać z wykorzystaniem, jak dotąd nie odkrytych walorów przyrodniczych.

Walory przyrodnicze

Niezagospodarowana turystycznie dolina rzeki Łoknica z przyległymi lasami.

Walory kulturowe - zabytki:

Czyże

Układ urbanistyczny – zabytkowy układ wsi z XV-XVI wieku, zachowany mimo późniejszych zmian.

Cerkiew cmentarna św. Kosmy i Damiana – drewniana o konstrukcji zrębowej z 1812 r. Jednonawowa z wieżą frontową

Kojły

Kapliczka prawosławna p.w. św. Aleksego – zbudowana w 1909 roku

Klejniki

Cerkiew cmentarna Przemienienia Pańskiego – murowana, wybudowana w latach 1865-70. Obok drewniana dzwonnica z początków XX wieku.

Kaplica prawosławna p.w. św. Mikołaja Cudotwórcy – wybudowana w 1870 roku.

Cmentarz – najstarsze nagrobki z XIX wieku.

Domy – drewniane z końca XIX wieku i początku XX w.

Kuraszewo

Cerkiew św. Antoniego Peczerskiego – drewniana z 1868 r.

Kurhan – z III wieku.

Święte źródło – z kaplicą prawosławną p.w. św. Braci Machabeuszów z lat 30. XX wieku.

We wszystkich wsiach znajdują się ciekawe drewniane kamienno - metalowe krzyże wotywne. We wsi Zbucz zachowało się pierścieniowe grodzisko z XIII w. oraz wcześniejsze kurhany tzw. "Mogiłki – Grabniak. Występują kurhany z IV I V w. typu rostełckiego w Kuraszewie połączone nad rzeką Łoknicą oraz tzw. "Kościa Góra". Kurhan datowany na XI-XII w. położony przy drodze Kamień-Tyniewicze.

Szlaki turystyczne:

1. Szlak Prawosławnych Świątyń oznaczony jest kolorem żółtym (164km). Szlak promuje kulturę prawosławia na Północnym Podlasiu – zabytkowe, w znacznej części drewniane cerkwie i inne obiekty kultu: kapliczki, krzyże wotywne itp. W swym przebiegu prezentuje m. in. różnorodne w stylu i wieku świątynie województwa podlaskiego, zahaczając o dwie wsie w Gminie Czyże.
   
   Trasa przebiegu szlaku: Białystok Dojlidy – Halickie – Zwierki – Pasynki – Zabłudów – Ostrówki – Pawły – Ryboły – most na rzece Narew – Ploski – Knorozy –Chraboły – Rajsk – Haćki – Hryniewicze Duże – Bielsk Podlaski – Parcewo – Orla – Szczyty – Czyże – Osówka – Nowoberezowo – Hajnówka – Dubiny – Wasilkowo – Łosinka – Chrabostówka – Narew – Iwanki Rohozy – Trześcianka – Folwarki Tylwickie – Topolany – Hieronimowo – Michałowo
   
   
2. Carski Szlak - droga, którą przez Bielsk do Białowieży podróżowali rosyjscy carowie, książęta, arystokraci. Choć hostineć istniał tu wcześniej, w XIX wieku został on ulepszony i nabrał znaczenia wręcz strategicznego. O kształcie szlaku zadecydował fakt, iż nie wszystkie fragmenty dawnego Carskiego Hostincia zachowały się do dziś. Część z nich jest zupełnie nie do przejścia, na innych rozciągają się pola.
   
   Trasa przebiegu szlaku: Bielsk Podlaski – Studziwody – Widowo – Użyki – Łoknica – Szczyty – Podrzeczany – Czyże – (Leniewo – Lady - Zbucz) –Cmentarzysko Hrabniak – Grodzisko „Okopy” – Kojły – Nowoberezowo – Czyżyki – Hajnówka
   
   
3. Szlak rowerowy: Hajnówka – Dubicze Cerkiewne – Czeremcha – Piaski (czerwony, 85 km)